De Nederlandse burger gaat op dit moment (nog) niet mee in het enthousiasme van bestuurders en experts om het crisisherstel te koppelen aan de energietransitie. Er is (meer) vertrouwen bij de burger nodig willen de geplande investeringen het gewenste resultaat leveren. Van ‘bovenaf’ is er de wens om in het crisisherstelprogramma meer in te zetten op verduurzaming. Inmiddels wordt daad bij woord gevoegd met o.a. de lancering van het Wopke-Wiebes-fonds. Van ‘onderop’ klinken echter twijfels en groeit de weerstand. De energietransitie-opgave zaait tweespalt bij ‘de burger’ die uiteindelijk in actie moeten komen. Bureau Buhrs heeft haar beproefde participatiemethodiek ‘De burger is ook een mens’ toegespitst op deze opgave om overheden te helpen met een effectieve participatieaanpak om zo hun burgers aan boord te trekken.
Het juiste moment?
De term ‘never waste a good crisis’ horen we al enkele maanden. In deze vreemde tijd moeten we dingen die we normaal vonden op een andere manier bekijken. Bijvoorbeeld: meer letten op de toekomstbestendigheid van ons economische systeem en onze maatschappelijke structuren. Jan Jonker, emeritus hoogleraar duurzaam ondernemen aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, verwoordde het in de duurzame troonrede die hij vorige week op Duurzame Dinsdag uitsprak als volgt: ‘Niet terug naar ‘economy as usual’, maar een nieuwe route kiezen op weg naar een economie waarin onze prachtige planeet en moedige mensen gezond en houdbaar samen kunnen leven.’ Hij heeft het ook over de moed die we op het moment met zijn allen tonen om samen de huidige crisis het hoofd te bieden. Terecht brengt hij dan ook sociale duurzaamheid onder de aandacht. Want we moeten het samen (kunnen) doen. En daar zit volgens Bureau Buhrs de grootste opgave.
De ‘top’ versnelt
Veel politici, beleidsmakers en wetenschappelijke kopstukken zien het geven van extra middelen voor de energietransitie als kans voor economisch herstel en willen zo voorkomen dat we een nog grotere en nog meer ingrijpende crisis het hoofd moeten bieden. De heer Nijpels stelde dan ook in de media dat hij verwacht dat een substantieel deel van het ‘Wopke-Wiebes-fonds’ dat afgelopen maandag 7 september werd gepresenteerd, besteed gaat worden aan investeringen in o.a. de verduurzaming van woningen. Gunstige berichten voor de energietransitie zou je denken.
De burger blijft achter
Maar ook andere berichten vallen op: het Planbureau voor de Leefomgeving kwam enkele weken geleden met het nieuws dat onderzoek uitwijst dat de terugverdientijd van veel verduurzamingsmaatregelen voor de meeste huiseigenaren te lang is. ‘Verduurzamen is te duur’ kopten de media en op social media trompetterden de tegenstanders. Onderzoek van Peil.nl – in opdracht van klimaatstichting Hier – naar het draagvlak voor aardgasvrij wonen, laat de tweedeling zien die rond de energietransitie ontstaat. Bijna 1/5 van de ruim 5000 ondervraagde Nederlanders heeft de afgelopen maanden zijn mening bijgesteld. De ene helft vindt dat we extra moeten investeren, de andere dat we ons geld nu beter kunnen gebruiken. Daarbij zet, los van de relatie met de coronacrisis, de in 2017 gestarte afname van het draagvlak door. Duidelijk is dat een groot aantal Nederlanders (nog) niet wil meedoen.
De burger aan boord trekken
De ‘top’ en ‘down’ ontwikkelingen staan zo te zien haaks op elkaar. Tel daar nog mee op dat mensen die ‘helemaal geen vertrouwen in de overheid’ meer hebben hun stem steeds luider laten horen. En de burger is juist degene die uiteindelijk in actie moet komen om de doelen van de energietransitie te halen. Ook het Planbureau voor de Leefomgeving concludeert in het tweejaarlijkse rapport ‘De Balans van de Leefomgeving’ dat beleid m.b.t. de grote (aan de klimaatverandering gerelateerde) opgaven alleen succes kan hebben als burgers meer betrokken worden (naast een sterkere regie van de Rijksoverheid). Werk aan de winkel dus voor beleidsmakers, Klimaat NGO’s en vooral de gemeenten die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering. Om te zorgen dat de investeringen effect hebben moet de burger mee willen doen. Middelen en aandacht moeten behalve naar technische oplossingen dus ook gaan naar het overtuigen en activeren van de burger. Minimaal moet vertrouwen worden ge/herwonnen in de overheid en kennisinstellingen. Communicatie (en participatie) speelt hierbij evenals in de huidige crisis een cruciale rol. En daarbij geldt ook hier weer ‘vertrouwen komt te voet en verdwijnt te paard’. Het is dus zaak om weloverwogen te werk te gaan.
Hart en hoofd raken
Hoe? Door te begrijpen waarom mensen niet kunnen en/of willen en dit inzicht te vertalen naar oplossingen en een boodschap die wel aanslaat. Hiervoor maakt Bureau Buhrs gebruik van haar beproefde participatiemethode ‘De Burger is ook een mens’. Waarbij we vooraf met alle betrokkenen de kaders bepalen: wat is ieders rol, wat is het doel maar vooral, wie willen we bereiken en wat drijft hen?. Hierbij komt het BSR- leefstijlenmodel goed van pas. Omdat de energietransitie een uitzonderlijke opgave is, die zowel iemands huis, portemonnee en duurzaam gedrag betreft, gaat Bureau Buhrs nu een stap verder. Om met name gemeenten te helpen bij hun energietransitie-opgave gebruiken we de energietransitiestijlen, recent onderzocht door onze partner onderzoeksbureau MarketRespons. Deze geven inzicht in hoe burgers (verschillend) tegenover de energietransitie staan en welke boodschap en middelen bij hen ‘aankomen’. Hiermee kunnen we hoofd en hart van burgers raken en zorgen dat meer burgers mee willen doen en ons helpen de twijfelaars te overtuigen.
Zo willen we ‘juist nu’ bijdragen aan het toekomstbestendig maken van ons mooie land.
